اطلاعات عمومي روستاي سوهان
بخش دوم
فرهنگ و زبان محليزبان و گويش مردم سوهان، مشابه ساير مناطق طالقان، زبان فارسي و گويش تاتي و داراي ويژگي هاي خاص خود استاز حيث فرهنگ مذهبي، گرايش مردم در قديم به تعزيه و اجراي مراسم مختلف راجع به آن، برپائي هيات مذهبي و مرثيه سرائي و عزاداري خاص تاسوعا و عاشورا به صورت راه انداختن كاروان و علم و كتل به امام زاده ابراهيم از نوادگان امام موسي ابن جعفر ع در روستاي كشرو، يكي از ويژگي هاي مهم بوده است. به نحوي كه حتي مزرعه و منطقه مهم لواسان از روستاي سوهان، در گذشته وقف هزينه كرد مراسم عاشورا و تاسوهاي حسيني، براي اين امام زاده شده است
بعلاوه زيارت مرقد امام زاده ابراهيم علي، نوه حضرت ابالفضل العباس ع در روستاي تكيه ناوه، مرقد امام زاده زکریا روستای میراش و هم چنين زيارت امام زاده یوسف در روستای بادامستان و نیز مرقد امام زاده هارون ابن موسي بن جعفر ع روستاي جوستان، اغلب مورد توجه سوهانی ها بوده است
هم چنين علاقه به ادبيات و شعر و به خصوص نگار خواني، كه شامل تعريف داستاني عزيز و نگار و خواندن دو بيتي هاي مربوط به آن، به نحوي رواج داشته است كه هنوز نيز، قديمي تر ها، اشعار زيادي از دو بيتي هاي عزيز و نگار را حفظ هستند. به خصوص آنكه مسير عبور عزيز و نگار، از روستاي آردكان به بالاروچ الموت، از سوهان بوده و بخشي از داستان، مربوط به حوادث مربوط به این دو نفر در روستا مي باشد، به هر تقدير داستان و اشعار عزيز و نگار، رواج بسيار زيادي در بين اهالي قديمي سوهان داشته است   نماي بيروني دو درب قديمي در محله دهميان سوهان بعلاوه آداب و رسوم ویژه و قدیمی روستای سوهان، از حضور اهالی، به خصوص دخترها و پسرها برای آوردن آب در کوزه از منطقه اوبار در شمال روستا به منازل خویش، در غروب هر روز، مراسم چند شبانه روزي عروسي، آئين هاي نوروز و بهار خواني، تا مراسم پنجه پيتك (تقريبا مشابه سيزده بدر )، كيفيت شروع كوچ دام به كوه، انتخاب كدخدا و پاكار و چوپان و شيلان کشي و نظاير آن و نيز شب نشيني ها و پذيرائي با انواع شب چرز ها (گردو و كشمش و خشكبار محلي) و غيره، آداب و رسوم مفصلي وجود داشته است كه متاسفانه امروزه به تدريج در حال فراموشي مي باشد. البته به همت برخي اهالي در ايام تعطيلات نوروزي، تلاش مي شود برخي بازيهاي قديمي مثل تب كش ني يا قيچ بازي و غيره، مجددا احياء گردد  نماي بيروني سه پنچره منقش چوبي و قديمي در دهميان سوهان به هر حال، در دوران معاصر به همت و تلاش برخي هم ولايتي ها، كتاب هائي در جهت حفظ و حراست از فرهنگ و ادبيات و زبان قديمي طالقان و به خصوص روستاي سوهان، تاليف شده است * * * شعر و ادبیات سوهان
از حيث تبار شناسي مردم روستاي سوهان، شامل چندين خانواده و طائفه اصلي بوده است كه تعدادي به شهرها و مناطق ديگر مهاجرت كرده و البته برخي افراد نيز به سوهان كوچ كرده و در آن ساكن شده اند که از طريق ازدواج ميان خود و البته با فاميل هاي ديگر از قراء و شهرهاي مجاور، نسل فعلي، بوجود آمده است
بدون توجه به تعداد هر فامیل یا طائفه، نام فاميل خانواده هاي اصلي در روستای سوهان، شامل اين اسامي مي باشد: صالحي (پناه)، زينعلي، الهوئي، الهوئی نظری، همتي، خالقي، سادات كيائي، کیائی، توكلي، فريدي، نظري، سلطاني، مرادي، خدادادي، منصوري، غفوري، شعبانی، عزيزي، اسماعيلي، قدسی، ثریا و برخي با پسوند - طالقاني - مي باشند 
منطقه ميان راه - كوه كله سنگ در دور دست شغل اهالي در قديم كشاورزي و دامداري و صنايع محلي بوده است. امروزه به دليل كوچ اهالي به شهرهاي اطراف، جمعيت در زمستان بسيار كم و در ساير فصول به خصوص تابستان، جمعيت زياد و استفاده از روستا بعنوان يلاق و باغ داري سنتي رواج دارد مشاهير و بزرگان
هم چنين بزرگانی مثل ملا علی محمد طالقانی، شیخ علی طالقانی، مرحوم حسن اعظام قدسی، مرحوم دكتر مهدي قدسي، رئيس سابق انستيتو پاستور، شيخ علي سوهاني از همراهان دكتر حشمت و ميرزا كوچك خان در تاسيس نهضت جنگل و غیره که در صفحه مخصوص مشاهير و بزرگان روستاي سوهان اطلاعات بیشتری از تعدادی از مشاهیر و بزرگان روستای سوهان، قابل استفاده می باشد فهرست علماي طالقان به هر تقدير به علت تلاش مضاعف مشاهير قديمي و احداث مدرسه به سبك جديد، نرخ سواد آموزي در روستاي سوهان، بسيار بالا و اكثر اهالي با توجه به مهاجرت به شهرهاي اطراف، اغلب با طي مدارج دانشگاهي و علمي و فقهي، در داخل و خارج كشور، در مشاغل و مناصب مختلف به كار و تلاش مشغول مي باشند جغرافياي طبيعي و زمين روستادر خصوص سابقه ملکيت روستاي سوهان، با توجه به مسئله وقف نامه قديمي که در زمان خان احمد از حکمرانان کيائيه اقدام شده است، صدور اسناد مالکيت به جهت اعتراض اداره اوقاف بامشکل مواجه بوده است، لکن با توجه به صدور حکم قطعي از طرف مراجع قضائي اجازه ادامه عمليات ثبتي و صدور اسناد مالکيت، صادر شده استوقف نامه سوهان بعلاوه جغرافياي طبيعي سوهان شامل اطلاعات جغرافیایی در باره مشخصات اراضي سوهان و وضعيت حيات وحش و پوشش گياهي آن مي باشد
منطقه بن دشت در جنوب روستاي سوهان - راه شني به سمت روستاي روشنبدر در پائین تاج سد طالقان الف - اراضي مزروعي شامل حدود شرقی و جنوبی اراضي مجاور روستای سوهان تا رودخانه شاهرود (در حال حاضر محدوده درياچه و ساختمان سد طالقان) می باشد كه به صورت كشت آبي و بقيه به صورت كشت ديم، از قديم تا اين اواخر، مورد استفاده كشاورزي اهالي بوده است. اين منطقه به صورت تپه هاي اغلب خاكي و ارتفاع تقريبا كم مي باشد  منطقه گنباكول در بهار به دليل بافت كوهستاني، اغلب مزارع كوچك و قابل تجميع به مزارع بزرگ نيست و از طريق ايجاد كرت ها و مزارع كوچك مسطع در تپه ها، ايجاد شده است. امروزه به دليل مهاجرت زياد، برخي زمين هاي آبي به صورت باغ و بقيه زمين هاي آبي و ديمي متروكه مي باشد. تعدادي از اسامي و مزارع معروف اين مناطق به اين شرح مي باشد خرمنان، نوگل، رونا، ميان راه، تِيغ پله، مرگ دشت، دنبلي سامان، گل چال در شرق نوديمان، چيرين چال، بور دشت، آرمت لو، رزان، كله چال، در جنوب شرقي و جنوب ار باغ، دركان لنگه، آن دست، خرخسان، سالك دره، چاكان، خون درك، جوبون در جنوب روستا بن دشت، درپيش گاه، آسيوي سر، چاك بلو، لواسان(وقف امام زاده ابراهيم كشرود) سوهان چال در جنوب غربي روستا  منطقه نوگل در پائيز ب - جير كوه شامل مناطق شمالی روستای سوهان از تپه روبا پشته تا مرسنگدوش و كله سنگ، شامل كچالك، زالنگاه، سنگ چشمه، تيغ چال، مرسنگدوش، گردنه دوجار گرگ واز، سرخه ديم، فرخ نو، خل چشمه، زمينكان، حياط، دشت ماز ربا پشته، كوكلان، درازچاك، دانه خاني زولكان، خشكه دره، سياه بند، روخانه، جير كامكان، سرين چال، چشمه حيدر، چره، كوه گهره و مناطق بين آنها بوده است. اين مناطق داراي طبيعت كاملا كوهستاني و بعضا به صورت سنگلاخ و داراي ارتفاع بيشتري از اراضي پائين روستا مي باشند. در گذشته در مناطق جنوبي تر، به صورت ديم و بقيه براي برداشت علوفه زمستاني استفاده شده است  چشمه و منطقه کوهستاني دانه خاني جهت استفاده از علوفه كوهستان در گذشته، شيوه خاصي رواج داشته است. برخي مناطق جير كوه، مابين خانواده ها، جهت تامين علوفه زمستاني تقسيم شده بود. لذا هر خانواده اي، حق برداشت علوفه كوهستاني را فقط از محوطه خانوادگي خود را داشته است كه در اصطلاح محلي به واش چين، معروف است و هنوز نيز برخي اسامي جغرافيايي اين مناطق، با پسوند واش چين، خوانده ميشوند. البته مناطق كوهستاني جر كوه، در ابتداي هر سال، بين اشخاص متقاضي، به صورت توافقي يا قرعه كشي، جهت برداشت علوفه تقسيم مي گرديده است. مناطق الهو چال و برخي نيز براي امكان چراي گله هاي گوسفند و گاو، به صورت ازاد رها مي شده است ج - جر كوه مناطق كوهستاني در بالاي كله سنگ، دانه خاني، کامکان تا الهو چال، مال خاني و الموت، مي باشد كه طبيعت كاملا سخت كوهستاني البرز مركزي، خصوصيت اصلي آن است. مناطقي شامل گوشاني، خشكه چال، رژده، گل نو، گل سنگ، جر كامكان، النگري گردن، الهو چال، مرز چاله، بويه چال، سياه دره، يورسره، گردنه بيلي (بيلي گردن) و مابين آنها، مي باشد، كه به دليل ارتفاع بيشتر و فاصله سبز شدن صحرا و رويش گياهان كوهستاني، با مناطق پائين تر، محل تعليف و نگهداري گله هاي گوسفند كوچ رو، در وسط تابستان بوده است  درخت الهو چال امروزه آثار سنگ چين زاغه هاي گله گوسفند در كوه الهو چال، كه توسط چهار خانواده قديمي، مرحوم محمد صالحي فرزند جواد، مرحوم مراد صالحي فرزند غلام حسين، مرحوم قنبر صالحي فرزند جواد و مرحوم رمضان صالحي فرزند اسماعيل، هنوز قابل مشاهده و تا حدی، قابل استفاده است نقشه جغرافياي طبيعي سوهان پوشش گياهيپوشش گياهي روستا، در اطراف ده، در گذشته ها، اغلب مزارع گندم و جو و يونجه و عدس - مرجو - بوده است و امروزه فقط باغات گردو و بادام و سيب و گلابي و آلبالو و گيلاس و امثال آن، مشاهده ميشود. به دليل موقعيت كوهستاني، اغلب گياهان داروئي، نظير، گون، تره، والك، گزنه، پونه، نعنا، سياه بن، چاي كوهي، آويشن، ليواس، اسپند، جارو، زرشك كوهي، زردپج و چندين گياه ديگر، به خصوص از اواسط بهار، در كوه پايه ها و مزارع اطراف قابل دست يابي است. هم چنين علوفه كوهستاني نظير الهو، بويه، كما، انواع گياهان تيغ دار و غيره نيز، در كوه هاي سوهان وجود داردپوشش گياهي سوهان  گياه آتك - يا همان والك منابع آبياز حيث منابع آب كشاورزي، بايد گفت كه روستاي سوهان، علي رغم داشتن آب هاي متعدد از چشمه سارهاي كوه هاي اطراف خود، به دليل هرز رفتن آنها، از قديم با مشکل كمبود شدید آب شرب و نیز فقدان آب مناسب كشاورزي، مواجه بوده استالبته آب آشاميدني روستا، در گذشته از محل آب هاي هفت چشمه و مخزن و لوله كشي قديمي تامين مي گرديد. در سالهاي اخير، با همت اهالي و به خصوص زحمات مرحوم غفوري، پدر شهيدان غفوري، و همكاري سازمان آب منطقه اي طالقان، از محل چشمه حيدر در بالاي چره، و لوله گذاري مجدد، تاسيسات جديدي احداث شده و آب شرب با كيفيت بسيار مطلوب (مشابه بهترين آب هاي معدني ايران) در روستاي سوهان استفاده ميشود  يكي از چشمه هاي هفت چشمه برخي چشمه هاي معروف، هفت چشمه در شمال غربي روستا، چشمه علي جان در بالاي ربا پشته، لحاف چشمه و چشمه حيدر در بالاي چره، ويك در بالاي منطقه مرگ دشت، فرخ نو در بالاي زمينكان، مرواريد چشمه در جر كامكان، چشمه مرسندگوش، غارك در مركز الهو چال، چشمه الهو چال، چشمه بويه چال، قلقل چشمه در جوبن و اسلكاني چشمه و چندين مورد ديگر، قابل استفاده ميباشد چشمه ها و منابع آبی سوهان * * * آبشار های سوهان واحد ربع و زيوار در ملکحسب شيوه هاي قديمي، از اصطلاح ربع و زيوار، براي پوشش ملك در روستاي سوهان استفاده ميشود، که بر اساس معيار آبياري زمين هاي روستا تنظيم شده و قابل تطبيق دقيق با مساحت خاص به متر مربع يا تعداد قطعات مالکين زمين ها نيست . در اين شيوه، كل اراضي سوهان، به 30 زيوار و هر زيوار 5/14 ربع، و در عين حال كل اراضي به 435 ربع ملك، قسمت شده است و هر مالكي، نيم يا يك يا چند ربع ملك دارد كه به صورت يک يا چند قطعه زمين يا باغ در مناطق مختلف روستا پراکنده مي باشدتوضيح آنكه، با توجه به 4 منبع آبي، شامل آب ده مربوط به هفت چشمه، آب دره ميان راه، آب چشمه و منطقه بور دشت و آب دره جوبن، آب كشاورزي روستا، از اين 4 منبع تامين مي گرديد. به اين منظور، يك شبانه روز، به سه قسمت، از اول تيغ آفتاب صبح تا ظهر، از ظهر تا غروب و از غروب تا صبح، براي صاحب ملك، قابل استفاده بوده است.(در سال هاي اخير از سه دوره زماني، 8 صبح تا 16 و 16 تا 24 و از نيمه شب تا 8 صبح روز بعد استفاده ميشود) كه آب جاري شده در يك شبانه روز، معادل سه زيوار ملك را پوشش مي دهد. حال هر زيوار به چهارده و نيم قسمت، تقسيم شده بود كه هر قسمت، يك ربع ملك، ناميده ميشود منطقه ارباغ در خصوص منطقه ارباغ روستاي سوهان گفته شده كه متعلق به اوايل دوران اسلامي حدود 1400 سال پيش مي باشد. اين منطقه در 620 متري جنوب روستا، دو تپه برجسته قرار دارد كه تپه غربي آن باستاني بوده و تپه شرقي فاقد آثار فرهنگي مي باشد . هر دو تپه ياد شده در منطقه اي قرار دارد كه به نام ارباغ شهرت دارد. اين محوطه داراي وسعتي حدود 50 در 70 متر مساحت دارد و بقايايي از يك محل استقرار در آن مشاهده مي شود . از بدنه گودال هايي كه بر اثر حفاري غير مجاز ايجاد شده ، عمق لايه هاي فرهنگي اين محل را ، حدود 80 سانتيمتر مي توان تعيين كرد. محوطه تاريخي ارباغ روستاي سوهان احتمالا محل اوليه روستاي سوهان مي باشد كه بعدها در اثر كمبود آب ، اهالي آن به نقطه شمالي تر ( محل فعلي روستا ) نقل مكان كرده اند در سطح روستاي سوهان و به خصوص در مكان هايي كه گودال هايي براي عبور لوله آب يا كاشتن تير برق كنده شده سفال هايي يافت مي شود كه قدمت آن به قرون هشتم و نهم هجري تعلق دارد. با توجه به اين نكته مي توان گفت مكان فعلي روستا از آن مكان سكونت گاه اهالي شده است. با توجه به بررسي انجام شده و سفال هاي گردآوري شده قدمت تاريخي اين محل را اوايل دوره اسلامي تا اواخر قرن ششم يا اواسط قرن هفتم مي توان تخمين زد زاغه هاي تدفين سالك دره در اين خصوص يكي از اهالي اعضاي هيئت اعزامي را به محل راهنمايي كرده و در آنجا نقطه اي را به افراد نشان داد و گفت : از اين جا جوي آبي كشيده بودم تا باغات پائين دست را آبياري كنم يك روز آب جوي،حفره اي را در دل تپه ايجاد كرد . اين حفره با گذشت چند ساعت بزرگ و بزرگتر شد تا جايي كه امكان وارد شدن انسان به داخل آن فراهم شد. من و چند نفر ديگر ، داخل آن شديم و تعداد زيادي اسكلت انسان را كه به زمين چسبيده بود مشاهده كرديم . آنها را جا به جا كرديم و چند حاري آن را كنديم ، به نظر مي رسيد فضاهاي ديگر نيز در جوانب آن وجود داشته باشد اما بنا به دلائلي قسمتي از سقف سرداب را تخريب كرديم و در باز شده را بستيم تا آب لازم را به باغ برسانيم . حال اين مكان چه بود و اسكلتها مربوط به چه كساني بودند من نمي دانم توصیف مردم شناسی از سوهان گزارش مورخ 3/9/1372 به نقل از سایت هزارنکته مردم شناسی ازهزارنقطه ایران سوهان ازنظر معماری سنتی هنوز یک روستای نمونه است، ومی توان نمونه هائی ازمساکن سنتی را در بن کوچه ها یافت که جلال و شکوه خود را به رخ خانه های محقر امروزی می کشند، به اتفاق میزبان به تماشای یکی ازاین خانه ها رفتیم که شباهت کاملی با آنچه پورکریم در وصف خانه های فشندک نوشته دارد. هرخانه شامل یک ایوان، اتاقی به نام دربس و پستو یا پسینه است، در جلوی درپس دیواره ای از گل و خشت به نام لنتره بنا کرده اند تا هوای سرد مستقیماً وارد اتاق نشود، عین همین دیوار را درجلوایوان نیز ساخته اند، که بیشتراز گل ورز داده است ، این دیواره مترس نام دارد که گاه مجوف و تو خالی می ساختند، تا از فضای درونی آن به عنوان انباری استفاده کنند، لنتره همان طور که پورکریم هم توضیح داده است (پورکریم ، 1341: 34) نقش کفش کن هم داشته، زیرا درهوای سرد زمستان اگر کفش های خود را در بیرون اتاق می گذاشتند، یخ می زد، و قابل استفاده نبود. وجود بعضی مظاهرفرهنگ باستانی در میان مردم سوهان نشان ازقدمت این روستا و اصالت مردمش دارد. مثلابرای دفع آفت ملخ براین باوربودند، که اگرآبی به نام سارآب ازچشمه ای درروستای قاسم آباد آغا ( نزدیک ساوجبلاغ) بیاورند، سارها نیز به دنبال آب به روستا می آیند و ملخ ها را می خورند، برای آوردن این آب یک نفر باید داوطلب می شد، و می رفت ومی آورد، مشروط به اینکه درطول راه به پشت سرنگاه نکند. برای درمان مرض آبله ( گوسفندی یا انسانی) ازهمین روستا خاکی به نام اوله خاک می آوردند، و آن را درآب ریخته روی مریض می پاشیدند، و براین باور بودند که درمان می شود درسوهان واحد سطح و زمان زیوار است، هر شبانه روز به سه زیوار تقسیم می شود : ازصبح تاظهر یک زیوار و از ظهر تاشب یک زیوار وهمه شب هم یک زیوار محسوب می شود . اجزاء آن چنگه و ربع است ، یعنی هر زیوار به چهار چنگه و هر چنگه به چهار ربع تقسیم می شود. کل محدوده روستا اعم از بائر و دائر به 30 زیوارتقسیم شده است. گردش آب 10 روز و نوبت هرکس نیزثابت است. درهرزیوار یک نفربه عنوان سر زیوار انتخاب می شود، وی مسؤل تقسیم سهم آب بین شرکای زیواراست، زیرا درهر زیوار ممکن است، چندنفرشریک باشند، درنظام خرده مالکی به ندرت اتفاق می افتد که یک یاحتی دو نفرمالک یک زیوار( 8ساعت) باشند، یک زیوار ملک برابر با یک زیوارآب است، چنین تقسیم بندی را می توان به این شکل تبیین کرد، که یک زیوار زمین مقدارزمینی است که بایک زیوار آب سیراب شود. دراین تقسیم بندی البته جانب عدالت هم رعایت شده وچون زیوارشب طولانی تر از روزاست، لذانوبت شب به ترتیب بین سهام داران درگردش است مردم سوهان یک همیاری سنتی به نام لوکالوکی داشتند، که البته از یک باورقدیمی وجادوئی منشأ می گرفت، و آن چنین بود که اگرهمه مردم روستا گندم های خود را درو کرده بودند، و یک نفر به علتی موفق به این کار نشده بود، همه دسته جمعی به یاری او می رفتند، و گندم او را یک روزه درو می کردند. در رابطه با محصول گندم یک باوردیگرنیز داشتند، اگر درقسمتی از زمین زیر کشت بوته های گندم پرپشت تر و انبوه تر از سایر قسمت ها می شد می گفتند غول گردسی شده وصاحب آن باید یک گوسفند قربانی کند، درغیراینصورت خطری زندگی او را تهدید می کند. اگر کسی به قصد سفر از خانه بیرون می آمد، و با شخصی مواجه می شد، که به اومی گفت آقر به خیر به فال نیک می گرفت، و نیت خود را دنبال می کرد، اما اگربه او می گفتند (کجا مه بسی) ازادامه راه منصرف می شد و برمی گشت |
چهار فصل روستای سوهان طالقان
|
کِرِشمِه کِی کُنَد، گیرد بهانه به عِشوه کَر کُنَد، گوش زمانه |
وصال یار سخت باشد این زمانه به سوهان گر شَوَد، شیرین کامش |
|
تمامي عكس ها و متون اين سايت، مشمول قوانين و رعايت حقوق معنوي مي باشد. هر گونه استفاده مجدد، فقط با اعلام منبع و آدرس سايت، مجاز مي باشد All rights is reserved |