فرهنگ و آئين هاي محلي روستاي سوهان
از توابع شهرستان طالقان


روستاي سوهان - در دامنه جنوبي كوه كله سنگ
به بسم الله گويم من خدا را
به توفيق خدا گويم محمد مصطفي را

امام اولم گويم علي شير خدا را
دوم حسن،‌ سيم حسين پادشاه كربلا را


ذكر مرحوم يوسف عزيزي يکي از تعزيه خوان هاي روستاي سوهان

تعزيه در طالقان

تخليص: حسين زينعلي

تذکر:
عکس هاي اين صفحه، از مراسم تعزيه که در سال 1391 توسط اهالي در مسجد شهداي روستاي سوهان، اجرا شده است، تقديم مي شود

تعزيه يکي از جذاب ترين مراسم آئيني، سده هاي اخير در ايران مي باشد، که ديدگاه هاي مختلفي راجع به آن، در بين علماء و روشنفکران و مردم، وجود دارد. از دير باز بخش مهمي از علماء، به دليل شبيه نمودن اشخاص به ائمه هدي و آوازه خواني و استفاده از برخي آلات موسيفي در تعزيه، چنين مراسمي را منطبق با اصول شريعت ندانسته و به حرمت آن، نظر داده اند. البته برخي ديگر از علماء، ضمن تذکر به حذف برخي قسمت هاي نامناسب و رعايت آداب شرعيه، کليت تعزيه و تاثير آن را در بالابردن سطح آگاهي از مصائب کربلا و اجراي عزاداري خامس آل عبا، تائيد کرده اند

بعلاوه برخي از روشنفکران غرب زده نيز، به دليل برخواستن تعزيه از اعتقادات مذهبي و اجراي عرفي، از آن رويگردان بوده و تعزيه را مذموم دانسته و از نظر ايشان، برنامه هاي مشابه غربي، مثل تئاتر و غيره، ارجحيت داشته است. اين تفکر در سال هاي آخر حکومت رضا خان، به صورت ممنوعيت اجباري تعزيه و بازداشت اجرا کنندگان آن، به اوج خود رسيد. البته تعزيه مشابه هر نهاد و مراسم ديگري، دوره تولد، تکميل تدريجي، بلوغ و رشد و رکود، داشته است و در مسير رشد و توسعه کمي و کيفي خود، با بدعت ها و مشکلات خاص خود درگير بوده است


مي توان گفت که تعزيه تا قبل از قاجار، دوره پيدايش تدريجي و رشد اوليه را داشته است. لکن در دوره قاجار و به خصوص ناصر الدين شاه، دوره اوج و افزايش کمي و کيفي تعزيه بوجود آمده و در دوران پهلوي، با رکود مواجه شده است

در سالهاي اخير، به دليل سابقه امر، همچنان مسئله تعزيه با ابهام مواجه است. از طرفي برخي دلسوزان نظر بر اصلاح کيفي و کمي و نقش سازنده برنامه هاي تعزيه دارند و البته برخي ديگر نيز، اين مراسم آئيني را، يک مراسم سنتي و فراموش شده مي دانند که سرمايه گذاري در آن، بي فايده خواهد بود. هر چند تحولات اجتماعي و تغيير رسانه هاي موثر در افکار عمومي نيز، در تعيين نقش تعزيه در دوران معاصر، موثر مي باشد

به صورت دقيق نمي توان گفت که منشاء و خواستگاه اوليه تعزيه، کدام قسمت از حوزه تمدني ايران زمين بوده است و لکن حسب تحقيقات انجام شده، کاملا محرز است که تعزيه سازي و تعزيه خواني در طالقان، از گذشته هاي دور و در سده هاي اخير، رونق خاصي داشته و دارد.

به نحوي که در اکثر روستاهاي طالقان از جمله روستاي سوهان، هنوز نيز، اشعار تعزيه در بين مداحان هر روستا، رواج خاص خود را دارد. بعلاوه گروه هاي تعزيه خوان، با حضور در شهرهاي شمالي کشور و قزوين و به خصوص تهران در دوره قاجار به اين طرف، طالقان همواره يکي از خواستگاه هاي تعزيه بوده است.

گفتني است، در روستاي سوهان از قديم الايام، مراسم تعزيه توسط تعزيه خوان هاي محلي و نيز گروه هاي اعزامي از ساير روستاها، با گرمي خاصي اجرا مي شود. بعلاوه برخي هم ولايتي ها در تلاش هستند با اجراي مراسم ياد گرفته شده از گذشتگان خود و انتقال راه و رسم اجراي تعزيه به جوانتر ها، اين فرهنگ به نسل هاي بعدي انتقال داده شود. لذا در اين صفحه تمامي عکس هاي تعزيه از آخرين مراسم اجراي شده در شهريور 1391 مسجد شهداي روستاي سوهان تقديم مي گردد. انشاء الله در آينده متن اشعار و ساير مراسم تقديم خواهد شد



برخي صفحات مرتبط در اينترنت

تعزيه طالقان -تعزيه گروه مخلص
www.tazeeh.blogfa.co


1382مروري بر نقش مردم و مناسبات اجتماعي مناطق روستايي ايران در حفظ نمايش سنتي تعزيه (طالقان) - اسماعيل عباسي
www.hamshahrionline.ir/hamnews/1382/821213/world/idea.htm


علي بالايي لنگرودي: تعزيه آييني طالقان ثبت ملي شود
www.kheimehnews.com/vdciyzaz.t1apy2bcct.html


تعزيه مهران طالقان
http://mehrannia.webphoto.ir


جهت آشنائي بيشتر با نقش طالقان در رواج تعزيه، گزيده هائي از کتاب «پژوهشي در تعزيه و تعزيه خواني، از آغاز تا پايان دوره قاجاريه» نوشته عنايت الله شهيدي با همکاري ونظارت علمي علي بلوکياشي، ناشر دفتر پژوهش هاي فرهنگي کميسيون ملي يونسکو در ايران، چاپ اول 1380، تخليص مي گردد. گفتني است اين کتاب در سال 1379 بعنوان کتاب برگزيده فرهنگي سال، انتخاب شده است.


ص 105 – ذيل عنوان: گسترش و تحول تعزيه و تعزيه خوني
... از قرائن پيداست که بسياري ازتعزيه خوانان و هنرمندان از شهرهائي چون کاشان، اصفهان، تفرش، قزوين، طالقان و شهرهاي ديگر از اوائل دوره قاجار رهسپار تهران شدند و در تکاياي اين شهر به تعزيه خواني پرداختند

ص 112 و 113 - نقل قول اعتماد السلطنه در روزنامه خاطرات مسئله پرداخت هزينه تعزيه از طرف ناصر الدين شاه:
... چهارشنبه 7 محرم 1309 هجري قمري، امروز شاه ناهار را در گله کيله ميل مي فرمايند. سرناهار بودم، بعد آمديم به جهت تعزيه، من هم به تعزيه آمدم، بعد از اتمام تعزيه منزل آمدم اين تعزيه براي شاه هزار و پانصد تومان تمام شد اما هم توهين بود هم تمسخر دولت. با اين که اين تعزيه خواني محلي که گويا طالقانيها آن را مي خوانده اند، به نظر اعتماد السلطنه خوب نبوده، باز شاه هزار و پانصد تومان براي هزينه آن پرداخته است که در آن زمان، هزينه متعارف حدود يک صد تومان، بوده است.




ص 118 - در ادامه بحث انحطاط تعزيه در اواخر دوره قاجار و ابتذال آن...
تعزيه خواني هم چنان تا اواخر سلطنت رضا شاه در بسياري از قصبات و روستاهاي ايران ادامه داشت. هم چنين بر خلاف تصور برخي از آگاهان و نويسندگان، اين گونه تعزيه خوانها، به خصوص در مناطق تعزيه خيز و تعزيه خوان پروري چون کاشان، تفرش، قزوين، طالقان و برغان، ته تنها ساده و بي آب و رنگ و مبتدل (نظير آنچه جمال زاده و شهري گزارش داده اند) نبود، بلکه تا آنجا که ديده ايم غالبا به صورتي آبرومند و سنگين برگزار مي شد. مي توان گفت که برخي از آن تعزيه ها، از لحاظ اجرايي و نمايشي، حتي بهتر از تعزيه خواني هاي تشريفاتي و پرجلال و شکوه، تکيه دولت تهران مي نمود.

ص 142 – پي نوشت 15
اگر از شهرها و مناطقي مانند کاشان، تفرش، اصفهان، قزوين و طالقان، که در هر يک از آنها شمار تعزيه خوانان بسيار بود بگذريم، در بيشترنقاط ايران تعزيه خوانهاي بومي و محلي انگشت شمار بوده اند.

ص 150 – پي نوشت 24



وضع اقتضادي و اجتماعي مردم محلي در برپايي تعريه نقش داشته است. معمولا در جاهائي که مردمش وضع اقتصادي نسبتا خوبي داشتند و مي توانستند مخارج تعزيه خواني را تامين کنند و يا از لحاظ اجتماعي و فرهنگي نيز تفکر نسبتا باز و روشني داشتند تعزيه به صورتي منظم و آبرومند و وزين برگزار مشد. مثلا در مناطقي مثل ساوجبلاغ (طالقان) و کرج و اطراف آن يا قصباتي چون برغان و برخي از روستاهاي اطراف آن ...

ص 268 و 269 - بحث فهرست تعزيه ها
آب آوردن علي اکبر از فرات – اين گوشه يا تعزيه فرعي بخشي از مجلس تعزيه شهادت عباس است. تعزيه شهادت عباس در نسخه هاي قديم معمولا با واقعه اي به نام آب آوردن برير همداني (نام قبيله اي از اعراب يمن ساکن کوفه) از فرات خوانده مي شد. در اين تعزيه علي اکبر به تنهائي يا با يکي از اصحاب امام به نام برير براي آب آوردن به فرات مي رود و با مشک پرآب باز مي گردد. برخي از تعزيه سازان، خصوصا تعزيه سازان قزوين و طالقان، بر اين واقعه، واقعه فرعي ديگري افزوده اند که آن سر راه گرفتن حضرت عباس بر علي اکبر براي امتحان شجات او است. اين واقعه جنبه تخيلي و حماسي دارد. ظاهرا با تذکر علماي مذهبي اين فقره از نسخه اصل شهادت عباس تهران حذف شده است.

ص 439 - ذيل بحث شيوه هاي مختلف آوازي تعزيه خوانان و تنوع آوازي در مناطق مختلف و تلاش دوره ناصري براي استفاده از بهترين خوانندگان محلي تعزيه خوان
... ميرزا تقي تعزيه گردان و پس از او باقر معين البکا، با استفاده از نفوذ دربار و کمک ماموران دولتي و حاکمان ولايات در هر جا خواننده خوش صوت و توانائي مي يافتند، او را با وعده و تطيمع به تهران مي آوردند. بسياري از خوانندگان نيز به اميد کسب شهرت يا علل ديگر، از ولايات خود به خصوص از شهرهائي چون تفرش، قزوين، کاشان، اصفهان وطالقان راهي تهران شدند و به تکيه دولت و ديگر تکاياي مهم و مشهور پايتخت که آنها را جاي مناسي براي هنرنمائي خود مي پنداشتند، روي آوردند.

ص 690 – معرفي حاجي بارک الله يا حاجي خان
شبيه خوان هاي معروف تهران دوره محمد علي شاه و احمد شاه و حتي اوائل پهلوي اول طالقاني بود و در تهران مي زيست.

ص 714 - ذيل تعزيه خوان هاي ديگر:



.. در دوران سلطنت پهلوي نيز، با اين که تعزيه خواني رسما ممنوع بود، در بسياري از مناطق روستايي ايران، از جمله برخي قصبات و روستاهاي پيرامون تهران که مردم به آيين ها و سنت هاي ملي و مذهبي خود سخت پاي بند بودند، مراسم تعزيه خواني را به هر صورت برگزار مي کردند. در همين دوره، به خصوص در برخي از قصبات و روستاهاي قزوين و برغان و طالقان، تعزيه خوانيهاي نسبتا خوب و وزين و آبرومندي برگزار مي کردند که همچنان تا سالهاي اخير ادامه داشت. شماري ازتعزيه خوانان قزوين و طالقان، از زمره تعزيه خوانهاي حرفه اي و دوره گرد بودند، در طول سال به شهرها و قصبات و روستاهاي اطراف خود (ساوجبلاغ و شهريار) مي رفتند و تعزيه مي خواندند.

ص 715 - ميرزا يوسف طالقاني، بلال صمغ آبادي و کربلائي اسماعيل طالقاني از جمله تعزيه خوانان معروف دوره قاجاري
شمر خوان که به گفته بوذري مردي با سواد و عربي دان بود و طبع شعر هم داشت از جمه تعزيه خوانان طالقان بودند. ( به نقل از: بوذري، تعزيه در ايران و دو مجلس آن ص 35)

ص 718 و 719 – پي نوشت 3 - در بيان علت ذکر تعزيه خوانان قزوين ذيل تهران:
نخست، بسياري از تعزيه خوانان تهران و تکيه دولت که از مردم قزوين و طالقان بوده اند، از پرورش يافتگان مکتب ميرزا حسن و ملا عبدالکريم جناب قزويني بوده اند و در خواندن آواز معمولا از سبک و شيوه آن دو استاد، يعني مکتب قزوين تلقيد مي کردند ماند اقبال آذر و قلي خان شاهي. دوم، برخي از آنان، از جمله خود جناب، احتمالا در سفرهاشان به تهران، در تهران نيز تعزيه خوانده اند. سوم، بسياري از تعزيه خوانان قزوين و طالقان، به خصوص تعزيه خوانهاي حرفه اي و دوره گرد، علاوه بر تعزيه خواني در شهر و قصبه خود، در طول سال به مناطق مختلفي از اطراف تهران رفته و تعزيه مي خوانند.

ص 727 – پي نوشت 30
به طوري که از جنگها و نسخه هاي قديم تهران بر مي يد، گويا پيشخواني نوحه ها پيش از شرو تعزيه تا زمان ميرزا محمد باقر در تهران چندان معمول نبوده، ليکن در شهرهايي چون کاشان و قزوين و طالقان، رايج بوده است.


صفحه اصلي

تمامي عكس ها و متون اين سايت، مشمول قوانين و رعايت حقوق معنوي مي باشد. هر گونه استفاده مجدد، فقط با اعلام منبع و آدرس سايت، مجاز مي باشد

All rights is reserved